ધુફારી

“છપ્પા–૧“

અશ્વ રહે જે માલિક વસ, તેને એક ટકોરો બસ;

જે વેંઢારે જગનો ભાર, તે ગર્દભને પડતો માર.

અન્ન જેની જોતું વાટ, મુરખનર ના બેસે પાટ;

રીસ કરી તરછોડી જાય,એનું અન્ન ભિખારી ખાય.

એક જ જણનો ધરજો હાથ,રહે સદા તમારી સાથ;

ઝાઝા હાથને ધરવા જશો, છેવટ તમે ન ક્યાંના હશો.

સાચો મિત્ર છે એનું નામ, આગળ રહીને આપે હામ;

સાચી પત્નિનું છે કામ, જે આનંદનું બીજુ નામ.

ઉકરડો જે ખોદી ખાય, નામ જ લેતાં જે ગંધાય;

કાગ ભલે જઇ ગંગા ના‘ય,તોંય કદી ના શુધ્ધિ થાય.

ઉંચા ઘરમાં જન્મ જ ધરે, તેમાં અઢળક પૈસો મળે;

એવા જુવાન જડસુ નર, ભાવી એનું ખરે–ખર.

ઉગે છે એ સુરજ લાલ, ને આથમતો સુરજ લાલ;

મહામાનવના રંગ ન ફરે, ચડતી પડતી આવ્યા કરે.

બુંદ  બુંદ છલકતો ઘડો, એના પરથી લેજો ધડો;

હળવે હળવે જે સંગ્રાય, ગુણ જ્ઞાન ને ધન ઉભરાય.

જેના મનમાં છે અજ્ઞાન,એ શું સમજે ધર્મ ને ધ્યાન;

સુરદાસને આરસી જડે, એનાથી શું એનું વળે.

ભાવ વગર મારેલે મન, પ્રેમ વિના પિરસેલું અન્ન;

એ ભોજન જે કો નર ખાય,માનવ નહી મડદું કહેવાય.

સિંધુડાના વાગે ઢોલ, બિરદાવે ચારણના બોલ;

કેશરિયા વાઘાઓ ધરે, વીરતા વ્યંડળને ના વરે.

ખાનદાનનો ગુસ્સો ક્ષણ, બે કલાક સંસારી જણ;

હલકા જનમાં દિવસ એક, નીચ નરોમાં જીવન છેક.

બાજ તણું ટોળું ઘેરાય, પારેવું એમાં અટવાય;

ઝાઝા દુશ્મન જેના હોય, બચવાનો ના મારગ કોઇ.

પુરાણ મતથી ધર્મ અપંગ, એના સઘડા લુલા અંગ;

કર પકડો તો એ દોરાય, મુકો જ્યાં ત્યાં બેસી જાય.

સ્વપનામાં જે પીધું દુધ, પાત્ર હતું સોનાનું શુધ્ધ;

અથવા જો માટીનું હોય, શો તફવત એમાં હોય.

એનો આ સંસાર અસાર, ચાલે બીજાને આધાર;

ચાલે નહી ઘસડતો જાય, અપવાસીનો સાથી થાય.

પહેલાં નીચને દો સન્માન, પછી જ ડાહ્યાને દો માન;

પખારતા સૌ પહેલાં પગ, ચહેરો છેલ્લે ધોતું જગ.

ડહપણની છે જેમાં હાણ, અક્કલની છે જેમાં તાણ;

આ જગમાં એની ઘરનાર,ગૌરવ એ શેનું કરનાર. 

છતપર લાગી લાગી ભોંય,આગ સદા તો આગ જ હોય;

ઓલવસો બહુ મથી મથી, જ્વાળા નીચે પડ્તી નથી.

દાંત વાળ નખ એનું સ્થાન, મુક્યા પછી ન પામે માન;

શાણો નર એને કહેવાય,એક જ સ્થાને રહે સદાય.

હેમનો પટ્ટો પહેરે શ્વાન,માગ્યું પણ ન પામે માન;

સાવજનો કરતાં સ્વિકાર,જન્મથી એનો અધિકાર.

અવળા હાથે મુક્યા બાદ્,મુકેલું ન આવે યાદાની

એ અવગુણ ને સદગુણ કરો,અવળા હાથે નેકી કરો.

દેવા તણી જે ખોદે વાવ,ચલાવવા જીવનની નાવ;

જીવન નાવ તો ચાલે નહી,પડી મરે કુવામાં જઇ.

ચકમક જેવી લીસી નાર,લોઢા સમ એનો ભરથાર;

લગ્ન કરીને નીત અથડાય,તેમાંથી તણખા સરજાય.

જ્ઞાની જ્ઞાનની વાતો કરે,અજ્ઞાની સુણી ઉરમાં ધરે;

નહી અજ્ઞાની જ્ઞાની જે,સમજાવ્યા એ નહી સમજે.

તણખલાનો શો વિસ્તાર,હાથી કેરા બળ મોજાર;

એ તણખલા ભેગા થાય,દોરડે હાથી બંધાય.

ચડ્તી કાંકરી બાંધે કોટ,પડતી કાંકરી ભાંગે કોટ;

કાંકરડી તો એની એ જ્,સ્વભાવ ના એ બદલે સહેજ.

 

૦૪/૦૧/૧૯૮૯ (પ્રયત્ન ફેબ્રુ‘૮૯ પ્રકશિત્)

Filed under: Poem |