“છપ્પા–૧“
અશ્વ રહે જે માલિક વસ, તેને એક ટકોરો બસ;
જે વેંઢારે જગનો ભાર, તે ગર્દભને પડતો માર.
અન્ન જેની જોતું વાટ, મુરખનર ના બેસે પાટ;
રીસ કરી તરછોડી જાય,એનું અન્ન ભિખારી ખાય.
એક જ જણનો ધરજો હાથ,રહે સદા તમારી સાથ;
ઝાઝા હાથને ધરવા જશો, છેવટ તમે ન ક્યાંના હશો.
સાચો મિત્ર છે એનું નામ, આગળ રહીને આપે હામ;
સાચી પત્નિનું છે કામ, જે આનંદનું બીજુ નામ.
ઉકરડો જે ખોદી ખાય, નામ જ લેતાં જે ગંધાય;
કાગ ભલે જઇ ગંગા ના‘ય,તોંય કદી ના શુધ્ધિ થાય.
ઉંચા ઘરમાં જન્મ જ ધરે, તેમાં અઢળક પૈસો મળે;
એવા જુવાન જડસુ નર, ભાવી એનું ખરે–ખર.
ઉગે છે એ સુરજ લાલ, ને આથમતો સુરજ લાલ;
મહામાનવના રંગ ન ફરે, ચડતી પડતી આવ્યા કરે.
બુંદ બુંદ છલકતો ઘડો, એના પરથી લેજો ધડો;
હળવે હળવે જે સંગ્રાય, ગુણ જ્ઞાન ને ધન ઉભરાય.
જેના મનમાં છે અજ્ઞાન,એ શું સમજે ધર્મ ને ધ્યાન;
સુરદાસને આરસી જડે, એનાથી શું એનું વળે.
ભાવ વગર મારેલે મન, પ્રેમ વિના પિરસેલું અન્ન;
એ ભોજન જે કો નર ખાય,માનવ નહી મડદું કહેવાય.
સિંધુડાના વાગે ઢોલ, બિરદાવે ચારણના બોલ;
કેશરિયા વાઘાઓ ધરે, વીરતા વ્યંડળને ના વરે.
ખાનદાનનો ગુસ્સો ક્ષણ, બે કલાક સંસારી જણ;
હલકા જનમાં દિવસ એક, નીચ નરોમાં જીવન છેક.
બાજ તણું ટોળું ઘેરાય, પારેવું એમાં અટવાય;
ઝાઝા દુશ્મન જેના હોય, બચવાનો ના મારગ કોઇ.
પુરાણ મતથી ધર્મ અપંગ, એના સઘડા લુલા અંગ;
કર પકડો તો એ દોરાય, મુકો જ્યાં ત્યાં બેસી જાય.
સ્વપનામાં જે પીધું દુધ, પાત્ર હતું સોનાનું શુધ્ધ;
અથવા જો માટીનું હોય, શો તફવત એમાં હોય.
એનો આ સંસાર અસાર, ચાલે બીજાને આધાર;
ચાલે નહી ઘસડતો જાય, અપવાસીનો સાથી થાય.
પહેલાં નીચને દો સન્માન, પછી જ ડાહ્યાને દો માન;
પખારતા સૌ પહેલાં પગ, ચહેરો છેલ્લે ધોતું જગ.
ડહપણની છે જેમાં હાણ, અક્કલની છે જેમાં તાણ;
આ જગમાં એની ઘરનાર,ગૌરવ એ શેનું કરનાર.
છતપર લાગી લાગી ભોંય,આગ સદા તો આગ જ હોય;
ઓલવસો બહુ મથી મથી, જ્વાળા નીચે પડ્તી નથી.
દાંત વાળ નખ એનું સ્થાન, મુક્યા પછી ન પામે માન;
શાણો નર એને કહેવાય,એક જ સ્થાને રહે સદાય.
હેમનો પટ્ટો પહેરે શ્વાન,માગ્યું પણ ન પામે માન;
સાવજનો કરતાં સ્વિકાર,જન્મથી એનો અધિકાર.
અવળા હાથે મુક્યા બાદ્,મુકેલું ન આવે યાદાની
એ અવગુણ ને સદગુણ કરો,અવળા હાથે નેકી કરો.
દેવા તણી જે ખોદે વાવ,ચલાવવા જીવનની નાવ;
જીવન નાવ તો ચાલે નહી,પડી મરે કુવામાં જઇ.
ચકમક જેવી લીસી નાર,લોઢા સમ એનો ભરથાર;
લગ્ન કરીને નીત અથડાય,તેમાંથી તણખા સરજાય.
જ્ઞાની જ્ઞાનની વાતો કરે,અજ્ઞાની સુણી ઉરમાં ધરે;
નહી અજ્ઞાની જ્ઞાની જે,સમજાવ્યા એ નહી સમજે.
તણખલાનો શો વિસ્તાર,હાથી કેરા બળ મોજાર;
એ તણખલા ભેગા થાય,દોરડે હાથી બંધાય.
ચડ્તી કાંકરી બાંધે કોટ,પડતી કાંકરી ભાંગે કોટ;
કાંકરડી તો એની એ જ્,સ્વભાવ ના એ બદલે સહેજ.
૦૪/૦૧/૧૯૮૯ (પ્રયત્ન ફેબ્રુ‘૮૯ પ્રકશિત્)
Filed under: Poem |
Leave a Reply